Auteur: Marlene van Lier

Holistisch psycholoog met aandacht voor alle dimensies van het bestaan: fysiek - persoonlijk - sociaal - spiritueel. Psycholoog NIP, ZKM-coach, Natuurcoach en Docent

Zelfhelend Vermogen – een zoektocht naar wat het is

Marlene van Lier2 reacties

Het zijn niet alleen complementaire geneeswijzen die uitgaan van het zelfhelende vermogen van het lichaam. Ook in yoga en persoonsgerichte psychotherapie is het doel om verborgen delen van ons ik te bevrijden en te integreren, zodat het zelfhelende vermogen onbelemmerd kan stromen. Ik voel me dankbaar dat ik de enorme kracht van het zelfhelende vermogen regelmatig bij cliënten in werking mag zien. Tegelijkertijd is het vaag wat het zelfhelende vermogen eigenlijk is en of het überhaupt te bevatten is. In dit artikel waag ik een ontdekkingstocht naar een beter begrip van deze mysterieuze kracht.

Als je een klein wondje oploopt, is verzorgen het enige wat je hoeft te doen. Goed schoonspoelen, pleister erop, klaar. Onzichtbaar onder het verband doet het lichaam de rest. Bij acute aandoeningen door virale, bacteriële of mechanische oorzaken weet het lichaam meestal vanzelf wat het moet doen. Maar wanneer het zelfhelende vermogen geblokkeerd raakt, ontstaat er een levensbedreigende situatie of een chronische ziekte. De eenvoudige maar treffende observatie is dat er ‘iets’ hapert waardoor het lichaam niet automatisch doet wat nodig is om te genezen.

Geneeswijzen die het zelfhelende vermogen centraal stellen, hebben met elkaar gemeen dat ze tot doel hebben blokkades op te lossen, zodat het zelfhelende vermogen onbelemmerd kan functioneren. Het zelfhelende vermogen zélf is iets ongrijpbaars. Het is iets dat er kennelijk altijd is en dat wij als therapeuten alleen maar kunnen bevrijden. Wat mij begon te fascineren is dat het zelfhelende vermogen niet alleen door externe en interne fysieke factoren geblokkeerd kan raken, maar ook door psychische factoren.

In persoonsgerichte psychotherapie en yogafilosofie wordt gesproken over het Zelf en het Ik als twee afzonderlijke entiteiten. Synoniemen voor het Zelf zijn Essentiële Natuur, Zijn en Bewustzijn. Het Zelf is zonder tegenstellingen, altijd kalm en vredig. Het Zelf als Puur Bewustzijn is als een onveranderlijk scherm van Welzijn, waarop de film van veranderende levenservaringen wordt geprojecteerd. Je kan lachen of huilen om bepaalde gebeurtenissen, maar het scherm blijft onaangedaan. Het Ik is een gedachte van het ego die ontstaat vanaf ongeveer het tweede levensjaar: de Ik-gedachte heeft de neiging zich overal mee te bemoeien en te identificeren. Bijvoorbeeld: als je maag een seintje geeft aan de hersenen dat er behoefte is aan voedingsstoffen, dan maakt de Ik- gedachte daar direct van: ‘Ik heb honger’. Als anderen kritiek hebben op jouw gedrag, dan vertaalt de Ik-gedachte dit automatisch naar: ‘Ik heb het niet goed gedaan’. Waarna er al snel een conclusie volgt in de trant van: ‘Ik moet beter opletten, ik moet beter mijn best doen’. Uit wetenschappelijk onderzoek naar het bewustzijn blijkt de Ik-gedachte een bijzondere plaats in te nemen; het is een structuur in ons biologische DNA die niet echt in verband staat met onze andere lichamelijke en psychische processen. De Ik-gedachte identificeert zich uit overlevingsdrang automatisch met wat er niet goed gaat. Om te overleven kunnen we immers beter een stok aanzien voor een slang, dan een slang voor een stok. De Ik-gedachte blijkt een illusie die ons kan helpen, maar het ons ook knap lastig kan maken als we ons te veel met het geheel van lichaam en geest, de body-mind, identificeren.

Tussen het Zelf en het Ik bestaat een dynamische relatie: ik kan bijvoorbeeld opmerken dat ik me niet mezelf voel. In persoonsgerichte psychotherapie worden klachten gedefinieerd als ‘symptomen die aangeven dat er een afstand bestaat tussen het Zelf en het Ik’. Hiermee wordt bedoeld dat hoe groter het verschil is tussen het ware Zelf en je identiteit, hoe meer klachten je waarschijnlijk ervaart. Klachten kunnen oplossen door een proces van individuatie, waarbij je steeds meer jezelf wordt door bewustwording van innerlijke tegenstellingen en deze te integreren in het Zelf.

Zou het kunnen dat het zelfhelende vermogen een kwaliteit is van het Zelf? En wanneer dit geblokkeerd raakt dat het iets met de afstand tussen het Zelf en de body-mind te maken heeft? Lichaam en geest zijn immers beide een expressie van het Zelf en zowel psychisch als lichamelijk is er een ervaring van ‘niet goed’ als iemand klachten ontwikkelt. Psychisch ontwikkelen mensen denkpatronen, gedragspatronen en een imago om te verbergen dat zij zich diep vanbinnen niet goed genoeg voelen. Fysiek is er een ervaring van ‘niet goed’ als het lichaam de interne balans niet kan herstellen. Er schiet iets tekort in het immuunsysteem, er hapert iets in het proces van homeostase, of het lichaam komt iets tekort om goed te functioneren en zichzelf te genezen.

Naar aanleiding van deze gedachte ben ik in de yogafilosofie gedoken om de relatie tussen Zelf en zelfhelend vermogen verder te onderzoeken. Yogananda wijst erop dat het zelfhelende vermogen van een dood lichaam niet kan worden opgewekt door het medicijnen te geven, in de zon te leggen, water in de mond te gieten, voeding toe te dienen, te beademen of kunstmatig in beweging te brengen. Volgens hem is bewustzijn het enige wat een dood lichaam van een levend lichaam onderscheid. Het Zelf is wat Yogananda ‘Bewustzijn bewust van Zichzelf’ noemt. De westerse wetenschap heeft op dit moment nog steeds geen goed antwoord op de vraag wat bewustzijn is, ondanks het vele onderzoek dat ernaar wordt gedaan. Wat kan Yogananda bedoelen met ‘bewustzijn bewust van zichzelf’ en wat heeft dit te maken met het Zelfhelende Vermogen?

Het duidelijkste antwoord op deze vraag vond ik in de Kanchukas van het Kashmir Shaivism. De kanchukas zijn vijf vragen die een mens aan zichzelf kan stellen om de ware aard van het Zelf te leren kennen: Wie ben ik? Hoe ben ik? Wat ben ik? Wanneer ben ik? Waar ben ik? De antwoorden op deze vragen kun je niet bedenken, maar alleen direct ervaren in meditatie: het Zelf is volmaakt en heel, zelfs als de wens tot verandering van het ik blijft. Het Zelf is heel en compleet, zelfs als mijn behoefte om iets te bereiken aanwezig is. Het Zelf is verbonden, zelfs wanneer de behoefte aan meer sociale contacten blijft. Het Zelf is tijdloos, zelfs als de psychologische ervaring van tijdgebrek blijft. Het Zelf is overal en nergens in het bijzonder, zelfs als de behoefte aan het stellen van gezonde grenzen blijft. Ons ware Zelf hoeft niets te doen, niets te weten, niets te bereiken. Het is altijd vreugdevol, heel en gezond, wat er ook gebeurt.

Als fysieke blokkades worden opgeheven en onbewuste delen van het Ik worden geïntegreerd in het Zelf, dan doet het zelfhelende vermogen op mysterieuze wijze zijn werk. Hier kan ik als therapeut niets meer doen, alleen maar dankbaar toekijken in stille verwondering.

 

 

Deze blog is een herziene versie van het oorpronkelijke artikel zoals gepubliceerd in het Vakblad Natuurlijke & Integrale Gezondheidszorg nr. 4 juli/augustus 2021. Download dit pdf-artikel hier.

Rectificatie bronvermelding: de Kanchukas, de vijf vragen die de mens aan zichzelf kan stellen, komen uit het Kashmir Shaivism en niet zoals per abuis in het pdf-artikel vermeld uit de Yoga Sutra’s van Patanjali.

Verbeter je slaap

Marlene van LierEen reactie plaatsen

Slecht slapen is één van de meest voorkomende problemen voor veel mensen en beïnvloedt zowel je fysieke als psychische welzijn. Slaapgebrek vertraagt je herstel. Daarnaast heeft slaapgebrek een negatief effect op je immuunsysteem. Mensen die slecht slapen of te weinig slapen hebben meer ontstekingsfactoren in hun lichaam. Tussen stress en herstel moet een dynamisch evenwicht bestaan, wat betekent dat er een goede verhouding is tussen inspanning en ontspanning.

Bij gebrek aan slaap en ontspanning krijgt je stemmingsstoornissen en andere klachten. De functie van je stemming is: jou globaal informeren over hoe je eraan toe bent. Vermoeidheid geeft jou dus informatie over je behoefte aan herstel. Je fysiologische stemming is de optelsom van je activatieniveau plus je herstel. Bij overspannenheid en burnout is je lichaam in een slechte stemming: je bent boos, geïrriteerd en depressief. Bij een goede balans is je stemming positief en voel je je kalm.

Luister gratis naar deze iRest Integrative Yoga Nidra Meditatie voor Ontspanning en Diepe Slaap met Marlene van Lier.

Circadiane ritmes en homeostatische processen.

De slaapregulatie in je lichaam wordt gestuurd door circadiane processen en homeostatische processen. Circadiane processen zijn processen die een klokritme hebben, zoals het dag-nachtritme. Ook orgaanritmes en hormoonritmes zijn circadiane processen. Homeostatische processen zorgen er in je hele lichaam voor dat het interne evenwicht bereikt en gehandhaafd wordt. Het lichaam streeft altijd naar evenwicht en herstel van grotere of kleinere beschadigingen. In verband met slaap betekent dit, dat de slaapdruk toeneemt naarmate je langer wakker bent. Daardoor val je makkelijker in slaap. Als je een keer een nachtje slaap mist, is dat helemaal niet erg en dat hoef je ook niet in te halen qua aantal uren. Kwalitatief haal je het wel in, want de nacht daarop heb je automatisch meer diepe slaap en minder REM-slaap, oftewel droomslaap.

Het circadiane ritme, onze biologische klok, is zeer hardnekkig. Toen voor een onderzoek mensen werden opgesloten in een bunker zonder klok of daglicht, ging het 24-uurs ritme gewoon door. Het natuurlijke circadiane ritme van mensen blijkt dan maar een klein beetje te verschuiven, naar gemiddeld 24 uur en 12 minuten. Het is dan ook niet vreemd dat licht de grootste invloed op ons circadiane ritme blijkt te zijn. Dit verklaart meteen waarom je geen jetlag hebt als je naar Londen vliegt, maar wel een week nodig kan hebben om je ritme aan te passen aan de zomer- of wintertijd. Het uur tijdsverschil met Londen klopt immers met het feit dat de zon daar ook een uur later opkomt en weer ondergaat. Sommige mensen hebben een circadiaan ritme van 26 uur! Zij kunnen ’s ochtends met moeite uit bed komen. Andere mensen met een circadiaan ritme van 23 uur, zijn alle dagen heel vroeg wakker.

Elektrisch licht, vooral het blauwe licht van computer- en telefoonschermen, heeft een negatieve invloed op slaap. Het ontspannende effect van een appje of spelletje kan er echter voor zorgen dat je juist wat sneller in slaap valt. Je kunt app installeren om het blauwe licht op je computer- of telefoonscherm te filteren. Ook kun je de lichtintensiteit lager zetten. Op je televisie kun je de hoeveelheid rood licht wat opvoeren om hetzelfde effect te bereiken.

Veel mensen die zichzelf een typisch ‘avondmens’ vinden, blijken dit kunstmatig te creëren. Ze houden zichzelf wakker met ‘lichttherapie’ (teveel televisie of spelletjes) en teveel activiteiten. Mensen die beweren goed te kunnen functioneren met 6 uur of minder slaap per nacht, lijden doorgaans aan zelfoverschatting. Op objectieve tests blijkt dat ze minder presteren dan gemiddeld, terwijl ze dit zelf helemaal niet in de gaten hebben.

Voor mensen met een burnout geldt dat ze ’s nachts beter zult slapen als ze overdag twee uur siësta houden. Het lichaam moet weer leren ontspannen en tot rust komen. Je zult merken dat je slaap verbetert als je een paar keer per dag bewust ontspant met behulp van ontspanningsoefeningen en tussen-de-middag 2 uur rust neemt door in bed te gaan liggen. Wanneer je een burnout hebt, slaap je juist slechter als je jezelf pusht om overdag wakker te blijven. Je lichaam gaat dan stresshormonen aanmaken om letterlijk overeind te kunnen blijven. Zo raak je verder van huis. Niet alleen zal je ’s nachts slechter slapen, je stresshormonen blijven ook uit balans. Je burnout-klachten houden aan en je herstel duurt langer.

Voorwaarden om goed in te slapen zijn:

  • de temperatuur in je slaapkamer mag niet te warm zijn;
  • zorg ervoor dat je slaapkamer goed donker is;
  • het geluidsniveau in je slaapkamer is laag (telefoon op stil en vliegtuigstand);
  • een prettige lichaamshouding (de kwaliteit van je matras, maar zorg bijv. ook voor extra ondersteuning bij lichamelijke beperkingen);
  • een opgeruimde schone slaapkamer (in een rommelige vieze of overvolle slaapkamer slapen mensen aantoonbaar slechter).

Deze voorwaarden kun je organiseren. Zo worden het slaaprituelen. Als je elke avond dezelfde handelingen verricht voordat je gaat slapen, dan geeft je lichaam na verloop van tijd uit zichzelf een seintje dat het tijd is om naar bed te gaan (het circadiane ritme). Het slaaphormoon melatonine wordt automatisch verhoogd als het tijd is om de kachel uit te doen, de gordijnen in je slaapkamer te sluiten, het geluid van je telefoon uit te zetten en nog even je tanden te poetsen.

Bedenk dat alles waardoor jouw lichaamstemperatuur hoog is of blijft een belemmering is om goed in slaap te komen. Daardoor slapen veel mensen slechter na een tropisch warme dag, maar ook sporten ’s avonds laat zorgt ervoor dat je lichaamstemperatuur verhoogd is. Na intensief sporten heeft je lichaam wel drie uur nodig om weer zo ver af te koelen dat je goed kunt inslapen. Dus als je daar gevoelig voor bent, overweeg dan om uiterlijk 20.00 uur te stoppen met sporten, of het sporten helemaal naar een ander tijdstip te verplaatsen. Rustig wandelen in de avond heeft een gunstig effect op slaap.

Goed om te weten

Groeihormoon wordt alleen aangemaakt tijdens je diepe slaap. En tijdens de nacht verwerken je hersenen wat je hebt geleerd overdag. De dag voor een belangrijke prestatie, toets of examen, kun je dus het beste op tijd naar bed gaan. Als je vlak voor het slapen nog even overkijkt wat je moet leren, beklijft de stof nog beter tijdens de slaap. Er treedt dan namelijk actieve heractivatie op. Dit effect is groter naarmate je langer slaapt. Goed slapen voor een belangrijke prestatie helpt dus om fit en goed voorbereid aan de slag te gaan.

Slaapkwaliteit meten

Er zijn apps die je op je telefoon kunt installeren, waarmee je je slaapkwaliteit kunt meten. Sommige apps werken in combinatie met een fit-band die je om je pols draagt. Die zijn betrouwbaarder dan de apps waarbij je je telefoon naast je hoofdkussen op je matras moet leggen. Fit-banden die slaapkwaliteit meten in combinatie met een app op je telefoon zijn steeds beter en goedkoper verkrijgbaar. Voor twee tientjes kun je een goede bestellen bij Wish of Ali-expres. In de Nederlandse handel kosten deze banden doorgaans nog zo’n € 150,00.

Bij centra voor slaap-waakstoornissen wordt met een actigraaf gewerkt. Deze test met een band om je pols is het meest betrouwbaar. Heb je hardnekkige slaapproblemen, dan kun je een onderzoek bij een gespecialiseerd slaapcentrum overwegen.

De slaapkwaliteit kun je ook meten door een dagboekje bij te houden. Schrijf dan dagelijks op:

  • hoe laat je naar bed ging
  • welke slaaprituelen je toepast
  • hoe laat je ongeveer in slaap viel
  • hoe laat je wakker werd
  • hoeveel onderbrekingen je had tijdens de nacht
  • geef een subjectieve score tussen 1 en 10 voor je slaapkwaliteit

Als je veel sport of een topsporter bent, dan slaap je vaak gemiddeld minimaal één uur korter dan andere mensen. Intensieve sporters slapen slechter in en liggen ’s nachts vaker wakker. Vroege sporters slapen minder omdat ze vroeg opstaan. Dit beïnvloedt het circadiane cortisolritme. Ook stress door gedachten aan de competitie of anticipatiestress door gedachten aan wat je de komende dag allemaal te wachten zal staan, kan je uit je slaap houden. Hierdoor kun je ook meer onplezierige dromen krijgen.

Maakt slaaptekort uit?

Eén nacht slecht slapen maakt niet uit. Het zijn de opeenstapelende effecten waar je last van krijgt. Slaaptekort merk je het eerste aan verminderde alertheid en aandacht. Je voelt je labieler, je kunt slechter met emoties omgaan en ook je fijne motoriek gaat achteruit. Deze effecten nemen toe bij meer slaaptekort.

Paradox

Hoe harder je je best doet, hoe slechter je slaapt! Hoewel het natuurlijk wel begrijpelijk is, want als je slechter gaat presteren dan lig je ’s nachts te piekeren; waardoor je slechter gaat slapen; waardoor je steeds meer noodzaak zal voelen om weer eens een nacht goed te slapen; waardoor je gestrest in je bed gaat liggen; waardoor je slechter slaapt; enz. Het wordt een vicieuze cirkel.

Wat helpt bij slaapproblemen

  • Onderzoek de oorzaken door een activiteitendagboekje bij te houden, waarin je ook je eet- en drinkgewoonten opschrijft. Wie overdag teveel suikers, koffie, alcohol of teveel vette producten gebruikt, kan daar ’s nachts flink last van hebben door de circadiane orgaanritmes;
  • Houd een slaapdagboekje bij aan de hand van de hierboven genoemde punten. Zo ontdek je zelf welke relaties er zijn met wat je doet, eet en drinkt op een dag;
  • Evalueer je gedachten en je gewoontes in je activiteitendagboekje;
  • Zorg voor een gezonde balans tussen inspanning en ontspanning gedurende de dag;
  • Begrijp je lijf.

 Mogelijke oorzaken van slaapstoornissen (insomnie)

  • Te hoge niveaus van de stresshormonen adrenaline en cortisol bij mensen met burnout;
  • Slaapapneu komt veel voor, vooral bij oudere mannen en mensen met overgewicht. Door zuurstofgebrek word je soms wel elke minuut wakker, zonder dat je dit zelf in de gaten hebt. Slaapapneu wordt meestal opgemerkt door de partner, die een stagnerende ademhaling hoort;
  • Een stoornis van het circadiane ritme (bijv. een trage biologische klok of stresshormonen die uit balans zijn);
  • Restless legs, dit is een vaatprobleem in je onderbenen waardoor je ’s nachts pijn en onrust ervaart wat je uit je slaap houdt;
  • Hypersomnie, dit is overmatige slaperigheid overdag waardoor je ’s nachts minder goed slaapt. Mensen met depressie of fibromyalgie kunnen hier last van hebben;
  • Parasomnieën, door bijvoorbeeld slaapwandelen wordt je ’s morgens niet fit wakker.

Door extreem slaapgebrek kun je gaan hallucineren en concentratiestoornissen krijgen. Je temperatuurregulatie gaat achteruit en je komt aan in gewicht. Als je helemaal niet meer kunt slapen, kun je zelfs overlijden. Gelukkig komt dit bijna nooit voor. Meestal slaap je meer dan je denkt. Uit hersenscans die zijn gemaakt van mensen die beweren het grootste deel van de nacht te hebben wakker gelegen, blijkt dat ze veel meer uren slapend hebben doorgebracht dan zij zelf dachten. Mocht je ‘s nachts wakker liggen, luister dan nog een keer naar de iRest Meditatie voor Ontspanning en Diepe Slaap. 

Ik hoop dat je met deze tips aan de slag kunt en dat het je zal helpen om beter te slapen. Laat je een bericht achter om mij te laten weten of het helpt?

 

iRest Integrative Restoration Meditatie

Marlene van Lier1 reactie

Wat is iRest Integrative Restoration Meditatie?

Gebaseerd op de eeuwenoude Oosterse grondbeginselen van meditatie, is iRest een door Westers wetenschappelijk onderzoek bewezen transformerende methode die leidt tot psychologische, fysieke en spirituele heelwording en welzijn.

De beoefening van iRest is integrerend (integrative) doordat het de verschillende onopgeloste problemen en trauma’s geneest die aanwezig zijn in je lichaam en geest. Het is herstellend (restoration) doordat iRest je helpt in contact te komen met je aangeboren gemoedsrust, die altijd aanwezig is te midden van alle veranderende levensomstandigheden.

iRest geeft je handvatten om je te helpen diep te ontspannen, stress los te laten, veerkracht te vergroten, je persoonlijke relaties te verbeteren en geeft je meer grip en meesterschap over je leven. Je bent in staat om omstandigheden af te stemmen op jouw behoeften.

iRest voedt innerlijke kwaliteiten zoals vreugde, rust, medeleven, vergevingsgezindheid, geduld en liefdevolle vriendelijkheid naar jezelf en anderen en het ondersteunt je om dingen op te lossen als slapeloosheid, rusteloosheid, angst en depressie.

iRest Integrative Restoration Meditatie combineert mindfulness met zelfonderzoek, zodat je niet alleen leert ontspannen en loslaten, maar je ook meer verbonden gaat voelen met jezelf. Naarmate je oefent zal je merken dat je een diep gevoel van zekerheid, veiligheid en welzijn in jezelf ontwikkelt, waarmee je je steeds opnieuw weer kunt verbinden – zélfs als je voor moeilijke problemen of verlieservaringen gesteld wordt. Met iRest ontwikkel je handvatten voor het leven, waardoor je in iedere situatie kalm kunt blijven en steeds opnieuw de beste actie voor dat moment kunt bepalen.

iRest Meditatie bestaat uit 10 stappen. In iedere les wordt over één of meerdere stappen uitleg gegeven, waarna we hier in de geleide meditatie van 35-40 minuten extra aandacht aan besteden. Tijdens de lessen is er gelegenheid om vragen te stellen en ervaringen uit te wisselen.

Je kunt je per les inschrijven via het lesrooster van Libra Yoga en Yogatherapie.

De lessen zijn op dinsdagavond en vrijdagochtend. Je hebt geen ervaring nodig met meditatie om mee te doen. De lessen zijn geschikt voor alle niveaus. 

De 10 stappen van iRest zijn:

  1. Intentie
  2. Het diepste verlangen van je hart
  3. Innerlijke hulpbron
  4. Verwelkomen van lichamelijke sensaties
  5. Verwelkomen van adem en energie
  6. Verwelkomen van tegenovergestelde gevoelens & emoties
  7. Verwelkomen van tegenovergestelde overtuigingen & gedachten
  8. Verwelkomen van vreugde en gelijkmoedigheid
  9. Verwelkomen van de Waarnemer, Waarnemen, de Ik-gedachte, Zijn en Bewustzijn
  10. Verwelkomen van alles gewoon zoals het is. Integratie met het dagelijkse leven en de wereld

 

Ervaar het zelf:

iRest meditatie voor innerlijke heelheid. 

 

[newsletter_signup]Abonneer je op de nieuwsbrief en ontvang regelmatig gratis meditaties, filmpjes en inspirerende artikelen. We zullen je niet spammen en geven ook zeker je gegevens niet aan derden! [newsletter_signup_form id=1][/newsletter_signup]

Compassie voor jezelf en anderen

Marlene van LierEen reactie plaatsen

Hoe we denken over onszelf en anderen kan een enorme impact hebben op onze fysiologische systemen, zoals het immuunsysteem, het hart- en vaatstelsel, de frontale cortex en zelfs onze genen. Iedereen weet: als je in bed ligt te piekeren over wat iemand je heeft aangedaan en je maakt je kwaad, dan gaat je hartslag omhoog en je spieren spannen aan. Je denken stimuleert dus lichamelijke processen, zowel in negatieve als in positieve zin. Wat heeft dit te maken met compassie?

Sinds kort heb ik een cliënte met complexe PTSS en hartklachten. Ze vertelde mij dat zij een jaar geleden een hartstilstand kreeg, waarna bij haar een ICD geïmplanteerd werd. Na uitgebreid onderzoek concludeerde haar cardioloog dat haar hart volkomen gezond was – geen atherosclerose en andere afwijkingen – en hij begreep niet waarom zij niet herstelde. Ze bleef moe, was snel buiten adem en haar hart bleef met name in rust onregelmatig kloppen. Haar cardioloog stelde daarom voor de ondergrens van haar ICD te verhogen naar 80 slagen per minuut, in de hoop dat de klachten zo zou verdwijnen. Het gevolg was het tegenovergestelde: mijn cliënte werd vermoeider, ademlozer en meer gestrest dan ooit. De onregelmatige hartslag verdween niet en ze kreeg er zelfs klachten bij, zoals misselijkheid en buikpijn. Ze dacht erover om haar cardioloog te vragen de ondergrens weer te verlagen naar de oorspronkelijke 50 slagen per minuut en dit leek mij, gezien de relatie tussen lichaam en geest, een goed idee. Ter plekke belde ze om een afspraak te maken en tot haar verrassing kon ze nog dezelfde middag terecht op de poli. Omdat ze geen vervoer had en ze mijn laatste cliënt was die dag, bood ik aan om haar te brengen.

Toen de arts die de ICD lager zou zetten omstandig begon uit te leggen dat er geen enkele aantoonbare relatie was tussen hartslag, stress en andere lichamelijke klachten, luisterde ik verbaasd naar zijn betoog. Volgens hem bleek uit onderzoek dat mensen een gemiddelde hartslag hebben van 80 slagen per minuut en dat het dus onmogelijk was dat zij klachten had ontwikkeld op een ondergrens van 80 slagen per minuut. Ik gaf hem vervolgens aan dat ik als psycholoog andere informatie had over dit onderwerp. De arts luisterde geïnteresseerd, maar het was duidelijk de eerste keer dat hij iets hoorde over de relatie tussen hartslag en stress.

Zoals Maartje Laterveer in augustus 2020 schreef in De Volkskrant, hebben vrouwen een vijf keer hogere kans op een MINOCA: een type hartinfarct waarbij zuurstofgebrek optreedt zonder dat er sprake is van dichtgeslibde vaten en die vooral wordt veroorzaakt door stress. Volgens cardioloog Angela Maas, die zich gespecialiseerd heeft in hartinfarcten bij vrouwen, is de belangrijkste oorzaak bij deze groep vrouwen mentaal: ze maken zich te druk en neigen naar perfectionisme.

Vrouwen die zich te druk maken en neigen naar perfectionisme komen onder de hele bevolking voor, maar zeker onder vrouwen met complexe PTSS. Mensen met complexe PTSS zijn chronisch aan het overleven, beschrijft psychiater Bessel van der Kolk in zijn boek Traumasporen. Complexe PTSS ontstaat als je vanaf je kindertijd herhaaldelijk bent blootgesteld aan traumatiserende gebeurtenissen zoals huiselijk geweld, seksueel misbruik, fysieke en/of psychische mishandeling of verwaarlozing. Eén van de belangrijkste gevolgen is dat de HPA-as chronisch verstoord raakt doordat de amygdala vergroot, de hippocampus verkleint en de bijnieren meer stresshormonen aanmaken. Hierdoor worden emoties sneller getriggerd, maar worden gevolgen van emotionele reacties minder goed overzien en kunnen mensen zichzelf minder goed kalmeren. Het voelt als chronisch overleven en jezelf staande houden in een wereld die je als bedreigend ervaart. Dit stressvolle zelf- en wereldbeeld heeft zijn weerslag op fysiologische processen zoals de hartslag, wat vervolgens weer angst oproept. Zo ontstaat een vicieuze cirkel.

In een poging emoties de baas te worden, gaan veel mensen deze instinctief onderdrukken. De emotie veroorzaakt immers het stressgevoel, zo denken zij, en als de emotie er niet is dan is de stressreactie er ook niet. Zo werkt het helaas niet. Mensen kunnen zichzelf psychologisch heel goed voor de gek houden door afweermechanismen zoals ontkenning, verdraaiing, afvlakking en onderdrukking. Op lichamelijk niveau lukt dat echter niet. Dat is logisch als je beseft dat emoties in eerste instantie ontstaan doordat prikkels uit de omgeving worden opgepikt in de darmen (niet voor niets in de psychologie het ‘minibrein’ genoemd) waarna ze rechtstreeks naar de amygdala en de hippocampus in het limbische systeem worden gestuurd. Pas daarna gaat de cortex – het denkvermogen waar de ik-gedachte huist – zich ermee bemoeien. Als jij je afsluit voor een emotie, bekent dat dus niet dat de emotie en de fysieke reactie er niet zijn. Je steekt alleen je kop in het zand. Je neemt de fysiologische reactie wel waar, maar begrijpt het niet en de arts labelt het als ‘onverklaarbare klachten’.

Emoties zijn boodschappers. Ze bevatten belangrijke informatie voor ons over wat er gebeurt in de omgeving. Een emotie ontstaat altijd binnen een context. Toch identificeren we onszelf er vaak mee. We zeggen: ‘Ik wil geen boos persoon zijn’. We gaan onszelf bekritiseren als het niet lukt om vrij te komen van een bepaalde ongewenste emotie. Zelfkritiek is echter een bron van chronische stress. We zetten onszelf gevangen in de emotie. De mate waarin we ons identificeren met en reageren vanuit onze emoties, bepaalt in hoeverre we er een slaaf van worden.

We kunnen onze emoties begrijpen wanneer we het vermogen ontwikkelen deze te verwelkomen en ervaren, zonder ze te onderdrukken of te uiten in een reactie. Als we de boodschappen van emoties weer leren verstaan, zullen ze op wonderbaarlijke wijze verschuiven en veranderen. Alleen zo kunnen we duidelijk herkennen wat een gepaste manier is om te reageren op elke situatie in ons leven. Door emoties te ervaren en de boodschap te begrijpen, brengen we ze weer tot rust. In feite betekent het woord ervaring ‘ergens volledig doorheen gaan, zonder een spoor achter te laten’.

Compassie is te omschrijven als een zorgzame, vriendelijke geestestoestand en een aanwezig-zijn bij wat zich aandient om daar vervolgens naar te handelen. Dus door met compassie bij je eigen emoties of die van een ander aanwezig te zijn, ga je leven vanuit het hart. Door compassie ontwikkel je ook andere hartkwaliteiten, zoals: kalmte, liefde, geluk, gelijkmoedigheid, vriendelijkheid, vergeving en dankbaarheid. Het leven krijgt betekenis en gaat zich spontaan ontvouwen. In plaats van jezelf en het leven onder controle te willen hebben, ga je leven vanuit de diepste waarden van waaruit jij je leven leeft. Door compassievol te luisteren naar je emoties als een bron van informatie, weet je op ieder moment wat voor jou de juiste manier van reageren is en kom je weer in harmonie met je lijf.

 

Dit artikel is gepubliceerd in het Vakblad Natuurlijke en Integrale Gezondheidszorg nr. 2, maart/april 2021. Download hier het artikel in pdf-formaat.

Luisteren en het lef om niet te weten

Marlene van Lier2 reacties

Vraag je je weleens af als je geconcentreerd naar iemand luistert: ‘Wie is die mens eigenlijk naar wie ik op dit moment luister?’ Wanneer deze vraag bij mij rijst, wordt mijn nieuwsgierigheid gewekt en stem ik me nog beter af op degene achter de woorden. Meestal merk ik dan dat er iets of iemand in de persoon aan het woord is die niet de mens zelf is. De persoon identificeert zich ermee, maar het is niet authentiek. Welk verhaal vertelt diegene onbewust over zichzelf en waarom?

Iedere ontmoeting vraagt van mij het lef om niet te weten en open contact te maken met de mens achter deze persoon. Hoe doe je dat? Luister maar naar dit verhaal.

Er was eens een leeuwin, zwanger en half verhongerd. Naarmate de zwangerschap vorderde, kreeg zij het steeds moeilijker met bewegen en jagen. Zelfs wanneer het haar lukte om succesvol een prooi te te sluipen, was ze niet snel genoeg om die te vangen. Op een dag, na een moedeloze en hongerige tocht over de velden, was de leeuwin uitgeput in slaap gevallen. Ze droomde over een malse kudde schapen en terwijl ze zich vol overgave op een droomschaap stortte, werd ze wakker. Tot haar grote vreugde zag ze een kudde schapen pal naast zich grazen! Ze vergat onmiddellijk haar erbarmelijke toestand en met één geweldige sprong greep ze een lam en verdween tussen de bomen. De leeuwin merkte niet dat ze door de uiterste krachtsinspanning was bevallen van haar jong. Tijdens de aanval waren de schapen verlamd van schrik geweest, maar nadat de leeuwin was verdwenen en de schapen waren uitgeblaat, ontdekten ze tot hun grote verbazing de leeuwenwelp in hun midden. Een van de ooien had medelijden met het hulpeloze welpje en adopteerde het als haar eigen lam. Er gingen een paar jaar voorbij. Het weesleeuwtje, nu een volwassen beest met lange manen, zwierf met de kudde door de velden en gedroeg zich precies als een schaap. Hij blaatte en at gras in plaats van te grommen en jagen. Het was hem als strikt vegetarische leeuw gelukt om precies zo zwak en mak te zijn als een schaap.

En zo gebeurde het dat op een dag een andere leeuw uit het bos het open veld opliep en tot zijn grote vreugde de kudde schapen zag. Trillend van opwinding en gedreven door honger jaagde de leeuw de schapen op, toen hij tot zijn verbazing de schaap-leeuw ontdekte die – staart in de lucht – op topsnelheid voor de schapen uit vluchtte. De achtervolgende leeuw pauzeerde even en dacht bij zichzelf: ‘Ik snap dat schapen voor mij wegrennen, maar ik kan me niet voorstellen dat een stoere leeuw dat ook zou doen. Deze wegvluchtende leeuw maakt me nieuwsgierig’. Aangespoord door vastberadenheid rende hij zo hard mogelijk en besprong de vluchtende leeuw. De schaap-leeuw viel flauw van angst. De andere leeuw was verbaasder dan ooit. Hij sloeg de schaapleeuw wakker en gromde hem toe met lage stem: ‘Word wakker! Wat mankeert jou? Waarom vlucht jij, een leeuw net als ik, weg van mij?’ De schaap-leeuw sloot zijn ogen en blaatte in schapentaal: ‘Laat me alsjeblieft gaan, dood me niet! Ik ben alleen maar een schaap dat door zijn vluchtende kudde in de steek is gelaten’.

‘Aha! Nu snap ik waarom jij blaat’, antwoordde zijn ontvoerder. Hij greep de manen van de schaap-leeuw tussen zijn machtige kaken vast en sleepte hem naar de rand van het meer. Hij duwde de kop van het misleide wezen over het water zodat zijn spiegelbeeld erin gereflecteerd werd en schudde hem heftig door elkaar, want de schaap-leeuw hield nog steeds zijn ogen gesloten. ‘Wat mankeert jou?’, vroeg de leeuw. ‘Open je ogen en zie dat je geen schaap bent.’ ‘Beh, bèhèh, beh! Dood me niet, laat me gaan! Ik ben geen leeuw, maar gewoon een zwak mak schaap’, jammerde het dwaze beest. De andere leeuw werd boos en gaf zijn gevangene een harde klap. Door de impact opende de schaap-leeuw zijn ogen en was verbaasd om in de weerspiegeling van het water geen schapenhoofd te zien, zoals hij had verwacht, maar de kop van een leeuw zoals die van degene die hem met zijn poot door elkaar schudde. Daarop zei de grote leeuw in leeuwentaal: ‘Kijk naar mijn gezicht en jouw gezicht, gereflecteerd in het water. Ze zijn hetzelfde; en mijn stem blaat niet, mijn stem brult! Jij werd ook geboren om te brullen.’ De schaap-leeuw, overtuigd, probeerde te brullen maar kwam aanvankelijk niet verder dan wat blatend gerommel. Maar onder de aanmoedigingen van zijn nieuwe vriend lukte het hem uiteindelijk om effectief te brullen. Toen verdwenen beide leeuwen samen naar het bos om te jagen. De schaap-leeuw herwon zijn geboorterecht als een ware koning van de jungle.

Bovenstaand verhaal illustreert het belang van een authentiek bestaan en wat er met mensen gebeurt als zij zich, net zoals de schaap-leeuw, laten leiden door interpretaties van anderen. Dan ontwikkelen mensen symptomen – ik vraag me af welke spijsverteringsklachten de schaap-leeuw had en hij moet ook flink wat mond- en keelklachten hebben gehad van het blaten. De leeuw wist pas wat hij moest doen nadat zijn nieuwsgierigheid was gewekt en hij had vastgesteld wat het probleem van de schaap-leeuw was. Dit deed de leeuw met de drie universele voorwaarden voor elke goede menselijke relatie en elke effectieve therapie, of die nu psychisch of somatisch georiënteerd is: empathie, congruentie en onvoorwaardelijk respect. Kijk maar:

Door congruentie – écht levendig en als zichzelf aanwezig zijn, in contact met zijn eigen gevoelens en ervaringen – kon de leeuw écht contact maken met de schaap-leeuw, zelfs toen die tegenstribbelde.

Door empathie – zich inleven in de ervaringswereld van de schaap-leeuw en tegelijkertijd bij zichzelf aanwezig blijven – kon de leeuw begrijpen waarom de schaapleeuw blaatte. Empathie is echter niet hetzelfde als sympathie. Uit sympathie zou de leeuw bij zichzelf hebben gedacht: ‘Ach, wat een schattig schaap-leeuwtje, ik laat hem leven’, en daarbij zou het zijn gebleven. Vanuit empathie kon de leeuw een methode bedenken om de schaap-leeuw te laten inzien dat hij een leeuw is.

Alleen vanuit onvoorwaardelijk respect – de ander zien zoals die werkelijk is – kon de leeuw de juiste methode bedenken. De leeuw zag de schaap-leeuw onvoorwaardelijk als leeuw, zonder dat hij zich voor de gek liet houden door de valse overtuiging die de schaap-leeuw over zichzelf had. Daardoor begreep de leeuw wat hij moest doen om de schaap-leeuw te genezen van zijn schijnzelfbeeld.

Zonder empathie, congruentie en onvoorwaardelijk respect was de schaap-leeuw wellicht in leven gebleven, maar voor altijd half en nooit klachtenvrij.

 

Bronvermelding: Dit artikel is gepubliceerd in het Vakblad Natuurlijke & Integrale Gezondheidszorg nr. 1/2021. 

Download hier het artikel in pdf. 

Opening tijdens de lockdown

Marlene van LierEen reactie plaatsen

Fijne feestdagen en een gezond 2021!

We hebben kadootjes voor je

  • Annemarie Borgers heeft speciaal voor ons een 5-delige Pranayama Ademtraining gemaakt, voor meer innerlijke rust en stabiliteit. De eerste les krijg je kado in deze nieuwsbrief!
  • Vanaf 15 januari geeft Marlene een meditatiecursus via Zoom. De cursus bestaat uit 5 lessen. In deze nieuwsbrief krijg je de eerste geleide meditatie kado! Hierin leer je een gevoel van welzijn te ontwikkelen, leven vanuit het diepste verlangen van je hart en een intentie te formuleren om jezelf dagelijks te herinneren aan wie je bent en dat geluk van binnen zit.
  • Van 25 december tot en met 1 januari is de praktijk gesloten wegens vakantie. De praktijk is tijdens de lockdown open voor face-to-face sessies.
  • Yogalessen online gaan door.

Met het hele team van Libra hopen we te kunnen bijdragen aan een gevoel van welzijn en rust, zodat je kunt genieten van de feestdagen en het nieuwe jaar met een goed gevoel kunt beginnen. Veel plezier met onze kadootjes 🙂 

Warme groeten van Josette, Jaap, Lizette, Anne, Debby, Suzanne, Jil en Marlene

 

5-Delige Pranayama Ademtraining door Anne

Annemarie Borgers heeft speciaal voor ons een 5-delige Pranayama Ademtraining gemaakt, voor meer innerlijke rust en stabiliteit. De eerste les krijg je van ons kado! De lessen staan vanaf vandaag voor je klaar op het lesrooster tijdens de hele lockdown periode.

Pranayama is de kunst van het ademhalen en daarmee het leren beheersen van prana, de levensenergie. Hoe vaker je de ademhalingsoefeningen doet, hoe meer rust, kalmte, vitaliteit, stabiliteit en veerkracht je ontwikkelt. Dus start gewoon bij het begin, laat alle verwachtingen in je hoofd los en stel je open voor wat er vanzelf naar je toe komt.

Wanneer je de eerste les een keer helemaal hebt gedaan, kun je de oefening aan het einde van de video een paar keer per week herhalen. Als je regelmatig 10 minuten investeert in je ademhaling, ontstaat er gaandeweg een rustige stabiele basis in jezelf. Een welkom idee in deze moeilijke periode!

Nieuwsgierig? Begin vandaag nog.
Deel 1 van de eerste les
Deel 2 van de eerste les

De pranayamalessen zijn er om jou te helpen het hoofd koel te houden en rust te vinden in jezelf. Kijk jij ook al uit naar die kleine rustmomentjes van de dag? Via de link hieronder kun je je inschrijven voor de wekelijkse lessen.

Je kunt de lessen volgen met een leskaart of abonnement van Libra Yoga en Yogatherapie of met de speciale eenmalige Pranayama leskaart. Op welk moment je ook begint met de serie, je ontvangt altijd een link waarmee je permanent toegang krijgt tot alle lessen. De Pranayama leskaart kost slechts € 30,00.

Anne gunt je van harte meer rust in en door je ademhaling, vooral in deze gekke roerige tijd. Mail haar gerust als je meer wil weten: info@reikibeverwijk.nl

Schrijf je direct in voor de 5 lessen Pranayama

iRest Meditatie Cursus Online

De iRest Integrative Restoration Yoga Nidra Meditatiecursus bestaat uit vijf lessen en wordt via Zoom gegeven door Marlene vanaf Vrijdag 15 januari 2021.
Tijd: 19.30 – 21.00 uur.
Plaats: vanuit de veiligheid van je eigen huis.
Data: 15 & 29 januari, 12 & 26 februari en 12 maart.

iRest Integrative Restoration Yoga Nidra Meditatie combineert mindfulness met zelfonderzoek, zodat je niet alleen leert ontspannen en loslaten, maar je ook meer verbonden gaat voelen met jezelf. Naarmate je oefent zal je merken dat je een diep gevoel van zekerheid, veiligheid en welzijn in jezelf ontwikkelt, waar je je steeds opnieuw weer mee kunt verbinden – zelfs als je voor moeilijke problemen of verlieservaringen gesteld wordt. Met iRest ontwikkel je handvatten voor het leven, waardoor je in iedere situatie kalm kunt blijven en steeds opnieuw de beste actie voor dat moment kunt bepalen.

iRest Integrative Restoration Yoga Nidra Meditatie bestaat uit 10 stappen. In iedere les wordt over één of meerdere stappen uitleg gegeven. Daarna volgt een geleide meditatie van 35-40 minuten.
In totaal zijn er 5 lessen die bestaan uit een tweewekelijkse les van 1,5 uur. Na afloop van de les ontvang je een geluidsopname van de geleide meditatie waarmee je kunt oefenen.

Lees verder en ga naar de eerste geleide meditatie

Yoga en Yogatherapie

Omdat we weten hóe belangrijk juist onze vormen van ontspanningsyoga en yogatherapie zijn, bieden we tijdens de lockdown de lessen zoveel mogelijk online aan.

Je kunt de online lessen volgen door de les te boeken in het rooster op de website.

De praktijk is open voor face-to-face sessies

Tijdens de lockdown beslissen we samen met jou wat de beste vorm is voor de sessie. Dat kan face-to-face zijn – dus persoonlijk contact in de praktijk – óf via (beeld)bellen. In onderstaand overzicht zie je welke regels daarbij gelden. Alle afspraken kunnen dus gewoon doorgaan, zowel bij Lizette als bij mij.

0001

 

Pauzeren yoga abonnement

Mocht je je yoga-abonnement voor de duur van de lockdown willen pauzeren, geef dat dan even door via een mail aan Jil: jil@libra-coaching.nl

Het hele team van Libra hoopt face-to-face en online postief te kunnen bijdragen aan je gezondheid, zodat we met elkaar de lockdown periode zo goed mogelijk doorkomen.

Warme groet, Marlene

 

[newsletter_signup]Abonneer je op de nieuwsbrief en ontvang regelmatig gratis meditaties, filmpjes en inspirerende artikelen. We zullen je niet spammen en geven ook zeker je gegevens niet aan derden![newsletter_signup_form id=1][/newsletter_signup]

De bron van alle conflicten

Marlene van LierEen reactie plaatsen

Kijken naar je eigen licht en schaduw

 

Twee belangrijke waarden in onze hedendaagse maatschappij zijn ‘kunnen genieten’ en ‘het leven is maakbaar’. Daar zijn normen aan gekoppeld die dicteren: je moet genieten en succes is een keuze. Op het eerste gezicht lijkt dit waar, maar als je beter kijkt, zie je iets anders. Terwijl je als kind vaak nog heel goed weet dat je onvolmaakt, boos, onzeker en toch goed bent, leer je al gauw dit als een geheim te verbergen uit angst te worden afgewezen.

Onze strijd tegen ongeluk en onvolmaaktheid, van onszelf en anderen, begint met ons geloof in dualiteit. We geloven bijvoorbeeld dat gezondheid de afwezigheid is van ziekte en liefde het tegenovergestelde van angst. De norm ‘je moet genieten’ houdt dus automatisch in dat we ziekte, angst en boosheid afwijzen. Als kind beginnen we dan ook al vroeg met het creëren van een ideaalbeeld van onszelf. Een masker, meestal in de vorm van het streven naar perfectionisme of volmaaktheid. Zo beschermen we onszelf tegen afwijzing en vijzelen we ons zelfvertrouwen kunstmatig op. Iedereen heeft wel zo’n masker: je wilt bijvoorbeeld altijd goed lijken, je wilt altijd objectief en redelijk zijn, je wilt nooit afhankelijk of hulpeloos zijn, je gaat altijd de competitie aan, je voegt je altijd naar de wensen en eisen van anderen en kent je eigen waarden en behoeften niet, je bent altijd plezierig gezelschap, je houdt van iedereen. Afhankelijk van de wisselwerking tussen je aangeboren temperament en levensomstandigheden kies je onbewust een archetypisch masker, bijvoorbeeld: de Heilige, het Genie, de Held, de Almachtige Alleenheerser of de Genadeloze Heerser.

Maar hoe we ook streven naar perfectie en geluk, het lijkt nooit genoeg. Telkens keert ons gevoel van onvolmaaktheid terug. Vaak concluderen we daaruit dat wij iets niet goed doen. Het leven is immers maakbaar, leren we, en succes is een keuze. Lukt dit jou niet, dan voel jij je een mislukkeling en ben je bang de liefde van de ander te verliezen. Of als jouw masker deze gevoelens niet toestaat, zoals de Heilige, de Held of de Heerser, dan verstop je je achter een gevoel van trots en verachting. Je denkt: ‘Ik ben gewoon de beste en de ander moet niet zo zijn’. Je voelt je trots op je spiritualiteit of je eigen onkwetsbaarheid. Je doet je best om alles wat als ‘slecht’ kan worden bestempeld uit je persoonlijkheid te bannen.

Helaas helpt het streven naar volmaaktheid of perfectie, op welke manier dan ook, niet om gelukkig te worden. Misschien merk je dat je er perfectionistisch van wordt, faalangst van krijgt, zit je vol ergernissen naar jezelf en anderen, of voel je je leeg en niet verbonden. Zo ontstaat een patstelling: aan de ene kant de omgeving die jou blijft belemmeren in het vinden van geluk (hoe hard je ook werkt!) en aan de andere kant jezelf (wat je ook doet, het lukt niet om gelukkig te zijn). De angst om door de mand te vallen wordt steeds groter. Op dat moment passen we kunstgrepen toe als projectie (het ligt aan de ander), blijven we wanhopig doen alsof en proberen we alles in eigen hand te houden. Je weet dat het masker aan het woord is wanneer iets al bereikt moet zijn voordat je er iets voor gedaan
hebt. Gebrek en fouten zijn niet toegestaan.

Voortdurend streven naar een ideaalbeeld kost veel energie. Je streeft naar iets wat je immers nooit kunt bereiken. Deze verspilde energie herstelt zich niet en leidt tot uitputting, stagnatie, depressie en hopeloosheid. Ons geïdealiseerde zelfbeeld is altijd verbonden met de manier waarop we opgevoed zijn. De normen over goed en slecht, die we hebben geleerd van belangrijke mensen zoals ouders en leerkrachten, zijn voor het masker de oplossing geweest om in jouw wereld te overleven op de best mogelijke manier. Ieder kind leert dit onvermijdelijk in een omgeving die gelooft in dualisme.

Omdat ons masker gebruikmaakt van onze beste kwaliteiten, is het voor de meeste mensen zeer bedreigend om dit geïdealiseerde zelf te erkennen. Wat in essentie gebeurt, is dat je bang bent je kwaliteiten te verliezen of een gemakkelijk slachtoffer zult worden voor anderen. Gevangen in de afstand
tussen je geïdealiseerde en je onvolmaakte zelf ga je de angstaanjagende vraag “Wie ben ik eigenlijk?” uit de weg. Door de energie die dit kost ontstaan problemen op persoonlijk, fysiek, sociaal en spiritueel gebied. Je creëert de realiteit waaraan je juist probeert te ontsnappen.

Hoe stap je uit deze vicieuze cirkel? Zodra je begrijpt dat de essentie van jouw unieke persoon wordt gevormd door tegenstrijdigheden, kan er ontspanning optreden in je streven naar perfectie of volmaaktheid. Misschien denk je nu “Dus dan moet ik alles maar laten waaien”, maar dat bedoel ik niet. Het leven speelt zich af tegen de achtergrond van een paar gegevenheden die ten opzichte van elkaar een glijdende schaal of tegenovergesteld paar vormen. Deze basisthema’s dienen zich onvermijdelijk in ieders leven aan en zijn in essentie onoplosbaar. Ze vormen de basis van onze ervaring van dualiteit en de morele oordelen die we daaromheen vormen. Deze existentiële gegevenheden zijn: verantwoordelijkheid versus vrijheid, autonomie versus verbondenheid, leven versus dood en beperkingen, het menselijk lichaam met haar voorkeur en afkeer, betekenis en zinloosheid, en tot slot het onbekende.

Elk moment dat je doorziet dat ieder mens zich voortdurend beweegt tussen deze gegevenheden, afhankelijk van temperament, levensfase, anderen en levensomstandigheden, ben je innerlijk vrij. De realiteit is: je bent voortdurend in ontwikkeling en precies waar je moet zijn op dat moment. Het is onvermijdelijk dat jij in je persoonlijke behoeften weleens botst met anderen. Het juist inschatten van de intenties van anderen is een levenskunst die voorkomt dat jij je onterecht voelt aangevallen.

Als het moment daar is en je bent bereid je geïdealiseerde zelf te erkennen als een onrijpe oplossing voor geluk en veiligheid, kan dat aanvankelijk voelen als ontmaskerd worden of doodgaan. Je voelt je klein, naakt, onbelangrijk, onveilig, niet meer bewonderd. Maar met de dood van de illusie gaan we meer innerlijke rust ervaren, meer vertrouwen, meer onvoorwaardelijke liefde en kunnen we volle aandacht geven aan pijn, onzekerheid en angst van jezelf en anderen. Jij en ook anderen hoeven niet meer ‘gerepareerd’, onmiddellijk geholpen of van goede adviezen voorzien te worden. De noodzaak om de wereld, je relatie, je kinderen, je werk en jezelf te vervolmaken neemt af. Als je kunt accepteren dat jij en de wereld om je heen niet perfect zijn en dat ook niet hóeven te zijn, dan kun je vrede sluiten met het leven zoals het is. Dat is trouwens niet hetzelfde als alle onheil maar over je heen laten komen. Het betekent dat er steeds meer momenten in je leven zullen komen dat je vanuit innerlijke heelheid op een flexibele en authentieke manier kunt reageren op wat er is.

Dit artikel is gepubliceerd in het Vakblad Natuurlijke & Integrale Gezondheidszorg, september/oktober 2020. Download hier het artikel in pdf formaat: VNIG_0520 Marlene van Lier

 

Grenzen stellen vanuit je kern

Marlene van LierEen reactie plaatsen

Soms vraagt een situatie om grenzen en merk je dat je op de één of andere manier niet vrij bent om die duidelijk te stellen. In plaats daarvan overvalt je een gevoel van onzekerheid en schaamte. Soms heb ik dat met een cliënt, maar ik heb het ook weleens ervaren met een collega en zelfs met een onbekende op straat. Wat gebeurt er op die momenten? Ik neem je mee aan de hand van een voorbeeld.

Op een dag vroeg een collega mij of ik een cliënte van haar in behandeling wilde nemen. Pippi was ruim tien jaar in behandeling bij de ggz wegens dissociatieve identiteitsstoornis, autismespectrumstoornis en complexe trauma’s door seksueel misbruik in haar jeugd. Ze had echter nog steeds geen traumatherapie gehad en sinds drie jaar had Pippi zelfs geen psycholoog meer gezien. Ze kwam drie keer per week bij het wijkteam, maar dat bood haar geen soelaas. Pippi was alleen maar verder getraumatiseerd geraakt en ten einde raad was ze op zoek gegaan naar een therapeut buiten de ggz. Mijn collega kon Pippi helaas niet helpen en daarom dronk ze elke week een uurtje thee met haar, zonder dit te factureren. Ik ging akkoord met een intakegesprek.

Pippi bleek een kleurrijke, warme vrouw met een groot hart. Ik was direct op haar gesteld en hoopte dat ik haar kon helpen. Pippi’s kwetsbaarheid en levensverhaal raakten me en ik was onder de indruk van de innerlijke kracht die ze ondanks alles had ontwikkeld. Ze was in staat geweest om haar drie inmiddels volwassen kinderen de liefdevolle jeugd te geven die zij zelf had gemist en nu participeerde ze in diverse projecten om de gevolgen van kindermisbruik maatschappelijk onder de aandacht te brengen. Ik vond dat deze moedige en sterke vrouw hulp verdiende en eerlijk gezegd was ik behoorlijk verontwaardigd dat de ggz haar zo in de kou had laten staan. Pippi vertelde eerlijk dat ze moeite had om mijn uurtarief te betalen en zoveel geld in zichzelf te investeren. Niet omdat zij en haar man het niet konden betalen, maar omdat ze zich door het misbruik vies voelde. Ze was het niet waard om zoveel geld aan zichzelf te besteden. Ze vroeg of ze mij in natura mocht betalen door schoonmaakwerk te doen bij mij thuis. Ik heb dit in mijn twintigjarige carrière nooit eerder overwogen, maar ik ging akkoord vanuit mijn compassie met haar en mijn sterke wens om haar te helpen.

In de dagen daarop werd ik overspoeld door telefoontjes en mailtjes van Pippi en haar man. In drie dagen tijd wist ze mij en mijn officemanager vijf uur werk te bezorgen, van belletjes van haar zorgverzekering tot kalmerende telefoongesprekken als ze in paniek was. Ze hield zich niet aan afspraken die ik met haar had gemaakt en ze begreep niet dat ik grenzen stelde aan de tijd die zij van mij vroeg. Toen ik haar hiermee confronteerde, verweet Pippi mij misbruik te maken van mijn macht. Verbouwereerd en met een schuldig gevoel hield ik mijn mond. Pippi vertelde mij dat de beste therapeut die zij had gehad vijf jaar lang, 365 dagen per jaar, tweemaal per dag met haar had geappt en dat zij sinds een paar jaar iedere vrijdagavond haar casemanager thuis ophaalde om samen twee uur te wandelen.

Wat deed deze vrouw met mij – en met andere therapeuten – waardoor ik haar tot in mijn privéleven liet doordringen en het bijna onmogelijk werd om grenzen te stellen? Jan Geurts beschrijft in zijn boek ‘Verslaafd aan Liefde’ hoe ieder mens in de eerste tien levensjaren een negatief geloof over zichzelf ontwikkelt. Afhankelijk van wat we meemaken en hoe kwetsbaar we zijn, gaan we geloven dat we niet goed genoeg, slecht of waardeloos zijn. Vervolgens gaan we er alles aan doen om onszelf te bewijzen in de ogen van anderen. We stellen regels op waar we ons aan moeten houden en wanneer we dit niet doen, zorgt de innerlijke criticus ervoor dat we ons schamen. Hieruit ontstaan denk- en gedragspatronen plus een imago waarmee we hopen erbij te horen, terwijl we onbewust zijn van onze vertekende kijk op onszelf en de wereld. We geloven dat de werkelijkheid zoals wíj die zien de waarheid is. In werkelijkheid projecteren we ons negatieve geloof op een ander in de vorm van oordelen en irritaties. Ik zal dat hieronder uitleggen, door mijn eigen reacties op Pippi onder de loep te nemen.

Mijn eerste reactie op het verhaal van mijn collega was verontwaardiging en schaamte over die slechte ggz. Mijn gevoelens confronteerden mij met mijn innerlijke regels: ‘Zo hoort het niet!’ Ik had niet in de gaten dat mijn irritatie een projectie was van het negatieve geloof over mijzelf dat ík slecht ben en daardoor werden mijn bijbehorende innerlijke regels actief: ik moet compassievol verantwoordelijkheid nemen. In mijn denk- en gedragspatronen betekende dit dat ik er onvoorwaardelijk voor Pipi wilde zijn en mijn uiterste best voor haar wilde doen. Grenzen aangeven komt in dit denk- en gedragspatroon bij mij niet voor en door betaling in natura te accepteren, bevestigde ik onbedoeld Pipi’s negatieve geloof over zichzelf dat zij vies was en zoveel geld niet waard was. Toen ik uiteindelijk wel grenzen móest stellen en Pippi mij daarop beschuldigde van machtsmisbruik, voelde ik me door haar afgewezen en dat raakte rechtstreeks aan mijn negatieve geloof dat ik slecht ben. Daar schaamde ik me voor, maar dat wilde ik niet laten merken en dus legde ik mezelf het zwijgen op. Ik liet mij intimideren door de verhalen over tijd en geduld die andere therapeuten voor Pippi hadden opgebracht. Door te zwijgen, voorkwam ik dat ik mijn grenzen doorzette en Pippi inderdaad van mij zou afstoten. Ze had gedreigd niet bij mij in therapie te willen blijven en door geen grenzen te stellen, vermeed ik dat scenario. Een verantwoordelijke en empathische therapeute zoals ik kon toch geen slecht mens zijn. ‘Integendeel’, vertelde ik mezelf, ‘de ggz was slecht en verdiende mijn verontwaardiging!’ Als zij slecht zijn, ben ik het niet. Mijn projectie werd een cirkelredenering.

In relatie met andere mensen zijn we het grootste deel van de tijd in relatie met onze eigen gedachten, projecties, verwachtingen, wensen en angsten óver de ander. Zolang we gevangenen zijn van het negatieve geloof over onszelf, ontmoeten we in contact met anderen keer op keer onszelf. Alleen als je leert onvoorwaardelijk van jezelf te houden, inclusief alle zelfkritiek en negatieve overtuigingen over jezelf, kun je de ander werkelijk ontmoeten en grenzen stellen vanuit je eigen kern. Dan ontmoet je de ander vanuit je ware Zelf en wordt grenzen stellen liefde geven, waarmee je de relatie beschermt.

 

Deze blog is als artikel gepubliceerd in mei/juni 2020 | VAKBLAD NATUURLIJKE & INTEGRALE GEZONDHEIDSZORG. Download hier het artikel in pdf. 

Genezing begint bij verbinding

Marlene van Lier3 reacties

Als ik aan verbinding denk, herinner ik mij de meest gelukkige momenten van mijn leven, maar ook de meest pijnlijke. Ik ben in mijn leven veel mensen kwijtgeraakt na twee echtscheidingen. Beide keren was de scheiding mijn initiatief, maar tegelijkertijd begreep ik er niets van. Ik zie mezelf als een liefdevol en trouw persoon, een doorzetter, iemand die voor ieder probleem duizend oplossingen kan verzinnen. Ik ben gevoelig en meelevend, oordeel niet snel en wil een ander graag begrijpen. Als ik van iemand hou, dan is dat oprecht en voor de rest van mijn leven. Ook al zie ik iemand nooit meer, ik blijf van die persoon houden.

Toch leek ik dat op de een of andere manier niet te kunnen overbrengen op de mensen die belangrijk voor me waren. Steeds opnieuw raakte ik verzeild in relaties waarin mijn vertrouwen beschadigd werd. Wat ik vanuit mijn liefde aan de ander gaf, werd voor de ander een recht dat hij dacht te kunnen opeisen zonder mijn grenzen te hoeven respecteren. Ik voelde me misbruikt en verraden door de mensen van wie ik hield. Als ik probeerde te praten, vond ik geen begrip. Ik merkte dat mijn woorden afketsten op rotsvaste overtuigingen en vond geen contact, op hoeveel manieren ik het ook bleef proberen.

Ik begon te denken dat het dan wel allemaal aan mij moest liggen. Er zat een windtunnel in mijn hart die mij een diep, zwart gat in wilde trekken en ik voelde me steeds meer verloren. Voor het eerst in mijn leven had ik geen oplossingen meer, wist ik niet meer wat ik nog kon zeggen of doen. Ik leek het contact met mezelf te zijn verloren. Pas nadat ik mijn verloren jeugdliefde terugvond en hij nog steeds de liefde van mijn
leven bleek te zijn, ging ik mezelf weer een beetje terugvinden. Door de helende kracht van verbinding vonden wij niet alleen elkaar, maar ook onszelf terug.

Langzaam begon ik te rouwen om al mijn verliezen en ging ik begrijpen hoe sinds mijn kindertijd mijn relaties in elkaar staken. In plaats van de ik-­jij­relatie die ik zou willen – een relatie waarin mensen elkaar werkelijk ontmoeten en een dialoog met elkaar voeren op basis van de wederzijdse erkenning van wie de ander is als uniek persoon – had ik van jongs af aan ik­-het­relaties gehad. In een ik­-het­relatie wordt de ander gezien als een verlengstuk van jezelf en beoordeel je de ander op basis van je eigen normen en waarden. In een ik-­het­relatie reduceer je de ander tot een eendimensionaal wezen dat in een voor jou begrijpelijk hokje past. Daarmee ontmenselijk je de ander, waarmee je de ander het recht ontneemt om innerlijk tegenstrijdig of paradoxaal te zijn. Iets waarover Carl Jung schreef dat ‘alleen de paradox de volheid van het bestaan bij benadering kan bevatten’.

De ik-jijrelatie is een gelijkwaardige relatie, waarin mensen elkaar werkelijk ontmoeten en een dialoog met elkaar voeren op basis van de wederzijdse erkenning. In de ik-hetrelatie ontmenselijk je de ander; je ziet de ander als een verlengstuk van jezelf en plaatst de ander in een voor jou begrijpelijk hokje.

Ik begon te begrijpen dat mijn pijn verre van uniek was. In onze verzakelijkte westerse cultuur is de ik-­het­relatie steeds belangrijker geworden, ten koste van de ik­-jij­relatie. Wat dit met een mens doet heb ik als geen ander ervaren. Van jongs af aan protesteerde ik tegen lege of dominerende relaties; ik wilde gelijkwaardige authentieke verbindingen. Op mijn zesde besloot ik al: ‘Wat er ook gebeurt, mijn hart blijft open’.
Ondanks de kwetsingen, de machteloosheid en het verdriet die dit besluit me vaak opleverden, bleef ik geloven in wederzijds begrip en de kracht van vertrouwen.

In mijn praktijk betekende dit, dat ik ervan overtuigd was dat vooral de therapeutische relatie helend is en niet zozeer de therapeutische methode. In onderzoeken wordt het belang van de therapeutische relatie bevestigd, maar wat zou een mogelijke verklaring daarvoor kunnen zijn? Zou het iets met de helende kracht van verbinding te maken kunnen hebben, zoals ik intuïtief aanvoelde?

Er bestaan twee universele psychologische basisbehoeften. Kinderen hebben een aangeboren behoefte en het vermogen om zich te verbinden met anderen. Als sociale soort zijn we voor onze overleving zelfs afhankelijk van die verbinding. Zonder aandacht en liefde sterven we, zoals ooit in de jaren tachtig confronterend duidelijk werd door de beelden van zieke en stervende kinderen in de getraliede bedjes van Roemeense weeshuizen. Wanneer onze behoefte aan verbinding niet wordt vervuld, ontstaan lichamelijke en psychische problemen. Eenzaamheid heeft meer invloed op onze levensverwachting dan obesitas, roken of alcoholisme.

De tweede universele psychologische basisbehoefte is de behoefte aan zelfrealisatie. Dit is ons verlangen om een onafhankelijk individu te zijn, je volledige potentieel te kunnen ontwikkelen en je competent te voelen. Aan deze behoefte wordt in onze tijd en cultuur veel waarde gehecht; door autonomie en competentie verdienen we geld, macht en status. De behoefte aan zelfbevestiging helpt ons ook onszelf te beschermen. Uit gezonde eigenwaarde en zelfvertrouwen ontstaan gezonde probleemoplossende strategieën, zoals actief iets aanpakken en grenzen stellen.

Overlevingsstrategieën ontstaan door gedurende langere tijd uit verbinding te zijn en door gebrek aan emotioneel en fysiek contact. Kinderen ontwikkelen strategieën van disconnectie om zichzelf te beschermen en als deze goed werken worden ze in het latere volwassen leven automatisch voortgezet. Uit angst om gekwetst te worden en de verbinding met de ander te verliezen, bouwen we muurtjes om ons heen, van dagdromen tot druk zijn en van contact vermijden tot je aandacht altijd op de ander richten. Zo worden diepere relaties slechts een mogelijkheid in plaats van een vanzelfsprekendheid. Zo bekeken zijn ik-­het­relaties veiliger dan ik-­jij­relaties. Vanuit onze pijn hebben we meer relaties met anderen vanwege het nut of het genot dat de ander ons schenkt, dan dat we relaties hebben om wie de ander is als persoon.

Om onze diepste pijn te verbergen en onszelf te beschermen, verstoppen we onszelf achter een muurtje van disconnectie en oppervlakkige relaties. Betekent dit dat we kunnen helen van onze diepste pijn door verbinding en diepere relaties aan te gaan? Mensen die relationele diepgang ervaren, beschrijven dat als: ‘ik ben in contact met mezelf, aanwezig in het hier en nu, ik ervaar de ander als open en accepterend, ik voel in ons gesprek dat we dicht bij elkaar zijn en elkaar vertrouwen. De sfeer voelt anders, alsof de tijd stilstaat, het is iets magisch en spiritueels’. Als ik in mijn praktijk op deze manier in contact ben met de ander, dan voelen we dat beiden als iets dat bijna tastbaar is in de ruimte tussen ons.

Mensen zijn geschapen voor verbondenheid, maar dan moet die verbondenheid wel écht zijn. Echt vanuit empathie, oprechtheid, echte aanwezigheid bij de ander en zonder oordeel. Genezing begint bij verbinding.

BRONVERMELDING: dit blog is als artikel gepubliceerd in VNIG 1/2019. Je kunt het hier downloaden in pdf.

Welzijn in tijden van corona

Marlene van Lier1 reactie

Welzijn is een complex begrip dat voor iedereen iets anders betekent, afhankelijk van wat jij belangrijk vindt in het leven. Bijvoorbeeld als autonomie heel belangrijk voor je is, bloei je op als je alleen in een mooi appartement kan wonen maar kwijn je weg als je in een verzorgingshuis wordt geplaatst met gebrek aan privacy.

We zijn allemaal wel bekend met objectieve metingen van welzijn waarin wordt gekeken naar zaken als inkomen, onderwijsniveau, gezondheid en levensverwachting. De gedachte daarachter is: “Als de economie goed draait, de meeste mensen gezond zijn en een hoge leeftijd bereiken, dan zijn ze gelukkig”. Natuurlijk is dit waar, maar in deze redenering wordt geen rekening gehouden met wat mensen zelf belangrijk vinden voor hun gevoel van welzijn. Veel mensen die ik spreek in mijn praktijk zeggen niet gelukkig te zijn, ondanks dat ze toch alles hebben en gezond zijn. Hoe kan dat? En hoe zorg je voor een gevoel van welzijn als het leven moeilijk is en vol tegenslagen zit?

Om dit beter te begrijpen neem ik je mee naar het wetenschappelijk onderzoek dat wordt gedaan naar subjectieve gevoelens van welzijn – dus de vraag naar wat jij als uniek mens nodig hebt om je goed te voelen, ook als het leven moeilijk is. In dit onderzoek zijn twee benaderingen te onderscheiden: een hedonistische, waarin de focus vooral ligt op tevredenheid en geluk; en een eudaimonische, waarin zelfrealisatie en het vervullen van een levensdoel centraal staat.

Je kunt het verschil in beide benaderingen begrijpen door een vergelijking te maken tussen genieten van een goede maaltijd en de voldoening die ontstaat als je iemand helpt. Beide vergroten je gevoel van welzijn, verminderen stress-gevoelens en hebben een positief effect op je lichamelijke en geestelijke gezondheid. Echter, het verschil tussen de twee is heel relevant en zelfs zichtbaar in de cellen van je lichaam. Eudaimonisch welzijn, dus het gevoel van voldoening dat je krijgt door iemand te helpen, leidt tot meer antivirale cellen in je lichaam dan het hedonistische gevoel van welzijn dat ontstaat na het genieten van een goede maaltijd. Onderzoekers spreken dan ook wel van de ‘lege calorieën’  – calorieën zonder enige voedingswaarde – van hedonistisch welzijn. Eudaimonisch welzijn zou ons beter beschermen en ons meer weerbaar maken tegen de onzichtbare aanvallen die we nu eenmaal allemaal tegenkomen in het leven – zoals in deze tijd het coronavirus.

Carol Ryff noemt zes categorieën van wat zij psychologisch welzijn noemt: zelf-acceptatie, positieve relaties met anderen, autonomie, grip hebben op je omgeving, een levensdoel hebben en persoonlijke groei. Hierin schuilt wel een gevaar, namelijk dat deze categorieën vooral een westerse kijk op welzijn weerspiegelen. Andere onderzoekers zijn dan ook van mening dat vooral iemands persoonlijke, spontane definitie van welzijn van belang is. Aangezien er niet één definitie van welzijn valt te geven, voel ik zelf het meeste voor de persoonlijke benadering. Het gevoel grip te hebben op de omgeving is bijvoorbeeld iets heel persoonlijks: het gaat om de wisselwerking tussen jouw unieke kwaliteiten en behoeften enerzijds met de omstandigheden en mensen in je omgeving anderzijds. Weten wat jouw unieke kwaliteiten en behoeften zijn hangt weer samen met zelfacceptatie: alleen als ik in contact ben met mezelf, erken wat ik kan en wat ik nodig heb om me goed te voelen, kan ik ervoor zorgen dat ik een omgeving creëer die aan mijn behoeften voldoet en kan ik andere mensen vragen om rekening met mij te houden. Ik kan ook alleen maar rekening houden met wat andere mensen nodig hebben, als zij mij dat laten weten vanuit contact met zichzelf.

Wat mensen op een bepaald moment nodig hebben om zich goed te voelen is altijd afhankelijk van de context. Hoe waar dit is, blijkt duidelijk nu we sterk op onszelf zijn aangewezen en onze vaste gewoonten grotendeels zijn vervallen. Het is dus onmogelijk om één helder rijtje samen te stellen met behoeften of voorwaarden, waardoor jij je altijd goed voelt zolang daaraan wordt voldaan. Bovendien kunnen verschillende behoeften met elkaar botsen: als ik voor mijn gevoel van welzijn zowel rust om mij heen nodig heb als het gezelschap van andere mensen, kan ik daar behoorlijk mee in de knoop komen als ik een jong gezin heb en nu mijn kinderen thuis moet lesgeven.

Voor veel mensen worden hun verschillende welzijnsbehoeften veel duidelijker als we die over vier dimensies verdelen: de fysieke, sociale, persoonlijke en spirituele dimensie. Welzijn waarbij deze vier dimensies in balans zijn wordt ook wel existentieel welzijn genoemd. Ik voel me goed en gezond als er balans is tussen mijn fysieke behoeften, mijn relaties met anderen, mijn relatie met mezelf en mijn spirituele behoeften. In een plaatje ziet dit er zo uit:

integratie3

 

Ieder mens herkent deze vier dimensies wel in zichzelf, maar de meeste mensen herkennen zichzelf vooral in de fysieke dimensie. In onze tijd en cultuur is dit de dimensie die de meeste aandacht krijgt, niet alleen in de objectieve metingen naar welzijn maar ook in de hedonistische visie op welzijn. Door de nadruk die we collectief leggen op het belang van inkomen, opleiding, gezondheid, levensverwachting en zaken als lekker eten raken de persoonlijke, sociale en spirituele dimensies buiten beeld – en dit zijn nu net de dimensies die passen bij een gevoel van eudaimonisch welzijn, waarmee we ons goed en gezond voelen. We streven naar geluk door overmatig lege calorieën te consumeren en begrijpen vervolgens niet waarom we ons ontevreden, ongezond en ongelukkig voelen.

Om ons echt goed, gezond en innerlijk heel te voelen, hebben mensen het nodig dat er balans is tussen de vier dimensies. Nu velen gedwongen thuis zitten door het coronavirus zeggen opvallend veel mensen dat zij zich beter voelen. Zou dat komen doordat we minder eenzijdig en jachtig onze fysieke behoeften najagen en er meer ruimte en aandacht is voor onszelf en elkaar? Voelen we ons meer deel van het grote geheel nu we elkaar nodig hebben om samen dit virus te bestrijden? Hebben we door de rust die is ontstaan meer oog voor de schoonheid, waarheid en goedheid in ons leven?

Op sociale media las ik een aantal commentaren van chronisch en psychisch zieke mensen, waarin zij aangaven dat ze zich nu minder anders voelen doordat iedereen nu thuis zit en moeilijkheden ervaart. Ze zijn niet langer de enigen die buiten de boot vallen en beperkingen ervaren. Gek genoeg komt dit dicht in de buurt van de definitie van zelfacceptatie: een positieve houding naar jezelf hebben, erkennen en accepteren dat je meerdere kanten hebt – inclusief goede en slechte kwaliteiten – en een positief gevoel hebben over je leven. Dit is veel makkelijker als je ziet dat in het leven van andere mensen ook lang niet alles goed gaat en dat anderen ook zo hun beperkingen hebben. Zou ons idee dat het leven maakbaar is en succes een keuze juist het ongeluk van veel mensen creëren? Als jij door alle mooie plaatjes in de media het idee krijgt dat alles bij iedereen altijd goed gaat, behalve bij jou, wordt je dan niet automatisch onzeker over jezelf?

Existentieel welzijn betekent dat waarden uit alle vier de dimensies een rol spelen in je leven. Als één dimensie wordt overgewaardeerd, houdt dat automatisch in dat er in een andere dimensie een tekort ontstaat. Dit betekent disbalans en een verminderd gevoel van welzijn, gezondheid en geluk. De overwaardering van de fysieke dimensie in de westerse wereld heeft bijvoorbeeld geresulteerd in ziekten van de beschaving, zoals geweld tegen hulpverleners, allerlei groepen mensen die zich om het minste geringste beledigd voelen en jongeren met messen op zak. Overwaardering van de spirituele dimensie leidt tot fanatisme en de drang om anderen te bekeren. Onderwaardering van de fysieke dimensie aan de andere kant, creëert dromers die er niet voor zorgen dat ze een dak boven hun hoofd hebben en de schoorsteen laten roken. Onderwaardering van de spirituele dimensie wordt merkbaar in een gevoel van leegte en het idee dat het leven zinloos is.

Als ik om me heen kijk hoe Nederland de afgelopen anderhalve week is veranderd, dan zie ik een enorme herwaardering van de vier dimensies. Van allerlei beroepen die voorheen ondergewaardeerd werden, bijvoorbeeld verpleegkundigen, leraren, vuilnisophalers en kappers, merken we ineens dat het vitale functies zijn. In de fysieke dimensie zorgt een groot deel van deze werknemers ervoor dat dorpen en steden vrij zijn van ziekten. Ze moeten beschermende kleding dragen en hun instrumenten moeten veilig en efficiënt zijn. In de sociale dimensie zorgen deze vitale functies voor een groot deel van de werkgelegenheid, waardoor het mogelijk is dat mensen geld verdienen en voor hun gezinnen zorgen. Ze nemen ook een duidelijk herkenbare positie in in de maatschappij. In de persoonlijke dimensie wordt duidelijk hoe belangrijk het is dat deze mensen zich gewaardeerd voelen, zodat hun gevoel van eigenwaarde toeneemt en zij het werk blijven aankunnen. Een mooi voorbeeld van deze waardering is het applaus dat door het volk massaal werd gegeven aan iedereen die in de zorg werkt. Alles werkt beter als mensen zich goed voelen over zichzelf en hun specifieke talenten en kwaliteiten worden benut bij het verdelen van werkzaamheden. Maar de echte openbaring komt pas als we de spirituele dimensie betrekken bij dit heel aardse voorbeeld. Het beste in mensen komt omhoog als zij zich bewust worden van de grotere betekenis en overstijgende waarde van hun werk. Hierdoor worden zij gemotiveerd om hun werk goed te doen, niet alleen vanwege het geld dat zij ermee verdienen of omdat het nu eenmaal gedaan moet worden, maar omdat zij zich verantwoordelijk voelen voor een gezonde leefomgeving en het welzijn van het hele land.

Dit zie je nu zelfs gebeuren bij onze regering: het is niet langer nodig dat er overal regeltjes voor zijn, sterker nog regels worden versoepeld om iedereen zo goed mogelijk door deze crisis te helpen. Wanneer mensen voelen dat ze deel uitmaken van een groter geheel, reageren ze soepel en creatief op onvoorziene omstandigheden. In de afgelopen week heb ik elke dag wel een taboe of heilig huisje zien sneuvelen, politieke kleur was niet langer bepalend voor het vervangen van minister Bruins en de stikstofcrisis is inmiddels vanzelf opgelost. De natuur blijkt een enorm krachtig zelfherstellend vermogen te hebben nu we massaal thuisblijven en onze pleziertjes opgeven. Alles waarvan we tot voor kort dachten dat het onmogelijk was, blijkt mogelijk. Ik hoop eerlijk gezegd dat veel veranderingen die noodgedwongen zijn ontstaan, straks zullen blijven als we door de coronacrisis heen zijn.

In de tussentijd kun je misschien van de rust gebruik maken om je eigen definitie van welzijn te creëren met behulp van de volgende oefening:

Luister naar de geleidemeditatie voor persoonlijk welzijn:

 

Of doe de meditatie op welzijn met behulp van onderstaande tekst:

Ga ergens rustig zitten en ontspan. Maak het jezelf gemakkelijk en comfortabel met een extra kussen of deken. Ga met je aandacht naar je ademhaling en merk op hoe je in- en uitademt. Merk op hoe je lichaam contact maakt met de stoel en hoe je voeten contact maken met de grond. Voel je keel, je borst en je buik. En neem de tijd om adem te halen.

Okee, dan gaan we nu kijken naar jouw persoonlijke definitie van wat welzijn betekent in jouw eigen ervaring. Laat je aandacht vrij rondgaan in het middendeel van je lichaam, tussen je keel en je bekken, daar waar je meestal dingen voelt. Stel jezelf dan de volgende vragen:

  • Wat betekent welzijn voor mij?
  • Wat ervaar ik als ik me goed voel?
  • Wat is mijn algehele gevoel met betrekking tot welzijn?
  • Welke beelden, herinneringen of ideeën komen op als ik aan welzijn denk?

Merk de verschillende dingen die opkomen. Check de antwoorden van binnen door jezelf de vraag te stellen: “Drukken deze woorden precies uit wat welzijn voor mij betekent?” Ga door met deze zoektocht en laat woorden en gevoelens opkomen totdat je kunt zeggen: “Ja, dit drukt precies uit wat welzijn voor mij betekent”.

Welzijn is veel meer dan een perfect en gelukkig leven leiden zonder pijn en tegenslag. Welzijn betekent ‘levenskunst beoefenen’ met oog voor de positieve aspecten van het leven en de mogelijkheden en kansen die zich voordoen, maar zonder het lijden en verval dat daar ook bij horen te negeren. Hierdoor wordt het mogelijk om juíst in deze tijd te ontdekken wat echt van waarde is, wat jouw doel is in het leven en wat het leven zinvol maakt.

Lees verder: Van crisis naar nieuw leven

 

 

 

 

Bron: Katholieke Universiteit Leuven, https://www.edx.org/course/existential-well-being-counseling-a-person-centere.